Bu yazı, 23. İstanbul Tiyatro Festivali kapsamında Tiyatro Eleştirmenleri Birliği (TEB) tarafından üçüncü kez düzenlenen Eleştiri Atölyesi’nde kaleme alınmıştır. 27 Kasım – 1 Aralık 2019 tarihleri arasında, İstanbul Kültür Sanat Vakfı (İKSV), İstanbul Üniversitesi Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü ve Goethe Enstitüsü’nün destekleri ile gerçekleştirilen atölye, Almanya’nın en büyük gazetesi Süddeutsche Zeitung’un tiyatro editörü olan eleştirmen, gazeteci, eğitimci ve yazar Christine Dössel’in moderatörlüğünde ve öğretim üyesi Doç. Dr. Hasibe Kalkan ile TEB 2. başkanı Nalân Özübek’in koordinatörlüğünde yürütülmüştür. Atölye sürecinde genç eleştirmenler tarafından yazılan eleştiri yazılarını dergimizden (www.tiyatrodergisi.com.tr ) takip edebilirsiniz.
Foto: Ilgın Erarslan Yanmaz
! IO
Yağmur Sevim (*)
İKSV 23. Uluslararası Tiyatro Festivali oyunları arasında dramaturjiye önem veren ender oyunlardan biri olan IO, mitin tozlu raflarından ilk kez (yazar Şahika Tekand tarafından) bir metne dönüştürüldü.
Gökdelenlerin arasında dımdızlak kalan insanın hikayesi sahneyi dümdüz kesen siyah perdenin arasında devam ediyor. Bu devam ediş siyah perdeye asılı 3 siyah balkon, balkonun içinden sırayla seyircilere seslenen Bia (Gizem Bilgen), Kratos (Deniz Karaoğlu), Hermes (Gökhan Küçük), Prometheus (Yiğit Özşener). Balkonun altında ise 14 kişilik koro ve IO (Şahika Tekand). Oyunun içinde dilin müziğini koro oluşturmaktadır. Bu müzik askeri hiza – duyguyu senkronize bir dille ve bedenle var etme biçimiyle oyun boyunca devam ediyor.
IO, topraklarından atılarak, dünyayı dolaşmak zorunda bırakılan bir kadın. Mitolojide dünyayı dolaşmak zorunda bırakılan IO’nun çağdaş tragedya yorumunda kehanetler bir türlü gerçekleşmemiştir. IO, kendi şehrine dönerken hikayesinin yanlış bilindiğini fark eder ve doğruları anlatmak için direnir. Ancak hem metinde hem de sahneleme yönteminde bu direnişi görmek çok mümkün değil. Er düzeninde kehanetlerin gerçekleşmediğini gören IO’nun hâlâ yer altı tanrısı Hades ve eşi bereketler tanrısının kızı Persephone’den medet umması manidar. Prometheus’un dahi IO’yu yalnız bırakması, balkonundan ahkam kesmesi var olan düzende Prometheus’un dahi şekil değiştirdiğini gösteriyor. “Sen de mi Prometheus?” demeden oyuna devam etmek mümkün değil. Prometheus balkonundan Zeus’u eleştirse de insanlara ateşi geri verdiğinden, artık IO için çok geç olduğunu söyler. Her ışık patlayıp yeni bir karakter oyuna dahil edildiğinde beklenilen; devinim ve o balkondan ayrılış. Ancak ne IO oyun boyunca dar sınırlarla çerçevelenmiş o şimşek sarısı elips ışığından vazgeçer ne de Kratos veya Hermes.
Işık yüze değiyor, görüntü bir lamba tadına ulaşıyor. “Performatif Sahneleme ve Oyunculuk Yöntemi”ni geliştiren Şahika Tekand’ın oluşturduğu matematiksel formüller bu oyunda da ışık tasarımıyla kendisini gösteriyor. Işık mı sözü, söz mü ışığı bekliyor sorusuna cevap aramaksızın izliyoruz. Ancak ışık çok verilip çok alınınca ve bu formül tekrara düşünce alımlayıcının yüzüne fırlatılan sözcükler sözü takip etmeyi zorlaştırıyor ve alımlayıcıyı yorgun bırakıyor.
Yine de koro aracılığıyla söze dönüşen insanın modern dünyada IO’nun acılarına kayıtsız kaldığı, sorguladığı, korktuğu ve değişime uğradığını görüyor. “Kim?” sorusunun cevabını kendisinde araması gerektiğini IO adlı oyun aracılığıyla bir kez daha ayırdına varıyoruz.
Yağmur Sevim (*): Düzce Üniversitesi Tiyatro Bölümü öğrencisi
Foto: Ilgın Erarslan Yanmaz
Görseller: http://html.iksvphoto.dphoto.com/album/cf057x/photo/64135845
Oyunun Künyesi:
İO
STUDIO OYUNCULARI
- Yazan ve Yöneten: Şahika Tekand
- Sahne ve Kostüm Tasarımı: Esat Tekand
- Işık Tasarımı: Şahika Tekand
- Dramaturji: Verda Habif
- Kratos ve Bia Hareket Düzeni: Gizem Bilgen
- Koro Lideri: Nilgün Kurtar
- Prodüksiyon Amiri: Murat Ersan
- Yönetmen Yardımcıları (alfabetik sırayla): Verda Habif, Nilgün Kurtar
- Yönetmen 2. Yardımcıları (alfabetik sırayla): Hilal Altıntaş, Emre Denizoğlu, Betül İngin
- Oynayanlar (alfabetik sırayla): (Bia) Gizem Bilgen, (Kratos) Deniz Karaoğlu, (Hermes) Gökhan Küçük, (Prometheus) Yiğit Özşener, (İo) Şahika Tekand
- Koro (alfabetik sırayla): Anıl Doğan Albayrak, Huriye Aliefendioğlu, Selinay Duman, Aren Fındık, Mehmet Bahattin Genç, Verda Habif, Altay İcimsoy, Bilal Yiğit İnal, Betül İngin, Seda Kandemir, Buket Koyuncu, Nilgün Kurtar, Gökhan Özcan, Can Özmen, Cihat Parıltı, Bulut B. Sezer, Burcu Bacanak Şahin, Onur Tanyeri, Gizem Tileylioğlu, Nazlı Deniz Mercan, Burak Zafer
- Işık Masası Oyuncusu: Melike Durukan
